Σχεδόν σε κάθε ελληνικό σπίτι υπάρχει κάπου κρυμμένη μια χρυσή λίρα, ένα νόμισμα από παλιά, ένα κομπόδεμᨻ σε χρυσό. Όσο όμως περνούν τα χρόνια, έρχεται αναπόφευκτα η σκέψη: «να τα καθαρίσω να γυαλίσουν;» ή «μήπως έτσι όπως είναι χάνουν αξία;».
Με τα κοσμήματα τα πράγματα είναι πιο απλά. Με τις λίρες και τα χρυσά νομίσματα, ένα «λάθος γυάλισμα» μπορεί να κοστίσει ακριβά.
Σε αυτό το άρθρο θα δούμε με απλά λόγια τι επιτρέπεται και τι όχι, γιατί ο επιθετικός καθαρισμός χρυσών λιρών είναι πρόβλημα και πότε η καλύτερη κίνηση είναι να μην κάνετε απολύτως τίποτα πριν μιλήσετε με έναν ειδικό.
Λίρα, χρυσό νόμισμα, «γραμμάρια χρυσού»: δεν είναι όλα το ίδιο
Πρώτα χρειάζεται να ξεκαθαρίσουμε τι κρατάτε στα χέρια σας.
Μια χρυσή λίρα Αγγλίας (sovereign) μπορεί να αντιμετωπίζεται στην Ελλάδα ως τρόπος επένδυσης και αποταμίευσης, όμως συχνά έχει και συλλεκτικό ενδιαφέρον: έτος, βασιλιάς/βασίλισσα, νομισματοκοπείο, κατάσταση. Αν ένα νόμισμα έχει συλλεκτική ζήτηση, τότε η αξία του δεν είναι μόνο τα γραμμάρια χρυσού, αλλά και το λεγόμενο premium πάνω από την τιμή χρυσού (spot).
Το ίδιο ισχύει και για άλλα χρυσά νομίσματα:
– μπορεί να είναι απλώς bullion (επενδυτικά κομμάτια για το μέταλλο)
– μπορεί όμως να είναι και συλλεκτικά (παλιές κοπές, περιορισμένες σειρές, proof εκδόσεις σε καψούλες).
Αν ανήκουν στη δεύτερη κατηγορία, ο τρόπος που θα τα φροντίσετε επηρεάζει κατ’ ευθείαν την τιμή που θα μπορέσει να σας δώσει ένας σοβαρός αγοραστής.
Γιατί ο επιθετικός καθαρισμός μπορεί να σας κοστίσει χρήματα
Στον κόσμο των χρυσών νομισμάτων, και ειδικά στην κατηγορία των συλλεκτικών, το «πολύ γυαλισμένο» δεν είναι καλό. Οι επαγγελματίες συλλέκτες και οι οίκοι grading συμφωνούν σε έναν βασικό κανόνα: τα καθαρισμένα νομίσματα συνήθως χάνουν αξία.
Ο λόγος είναι διπλός:
- Αφαιρείται η φυσική πατίνα
Με τον χρόνο, η επιφάνεια του νομίσματος αποκτά μια λεπτή, φυσική «πατίνα». Είναι μέρος της ιστορίας του, σημάδι ηλικίας και αυθεντικότητας. Όταν καθαρίζετε επιθετικά, αυτή η πατίνα αφαιρείται, αφήνοντας μια επιφάνεια που φαίνεται «ύποπτα καινούργια». Σε πολλές κατηγορίες συλλεκτικών νομισμάτων, αυτό μειώνει σημαντικά την ζήτηση. - Δημιουργούνται μικρογρατζουνιές (hairlines)
Ακόμη και ένα φαινομενικά μαλακό πανί μπορεί να αφήσει λεπτές γραμμές στην επιφάνεια, τα λεγόμενα hairlines. Κάτω από δυνατό φως ή μεγέθυνση, αυτές φαίνονται καθαρά και οδηγούν στο χαρακτηριστικό “cleaned” ή “improperly cleaned” από τις εταιρείες βαθμολόγησης, κάτι που ρίχνει δραστικά το premium σε σχέση με ένα νόμισμα με παρθένα επιφάνεια.
Μελέτες και άρθρα της αγοράς εκτιμούν πως ο λάθος καθαρισμός μπορεί να μειώσει τη συλλεκτική αξία ενός νομίσματος κατά 20–50% ή και περισσότερο· πάντα βέβαια ανάλογα με το νόμισμα, τη σπανιότητα και τη ζημιά.
Το πιο σημαντικό: ένα καθαρισμένο νόμισμα δεν ξαναγίνεται ποτέ ανεπαφτο. Το μέταλλο που έφυγε και οι μικροφθορές που δημιουργήθηκαν δεν μπορούν να γυρίσουν πίσω.
Ο βασικός κανόνας για λίρες & χρυσά νομίσματα
Ο απλός, πρακτικός κανόνας είναι ο εξής:
Αν το νόμισμα μπορεί να έχει οποιαδήποτε συλλεκτική αξία, μην το καθαρίζετε μόνοι σας.
Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να το αφήσετε εκτεθειμένο στη σκόνη και στη λιπαρότητα που αποθέτουν στην επιφάνειά του τα αγγίγματα με γυμνά χέρια. Σημαίνει όμως ότι η φροντίδα του πρέπει να είναι περισσότερο θέμα σωστής αποθήκευσης και χειρισμού, όχι γυαλίσματος.
Τι επιτρέπεται: ήπια, συντηρητική φροντίδα
1. Χειρισμός: πώς πιάνουμε μια χρυσή λίρα
Η πιο σημαντική κίνηση είναι ίσως αυτή που δεν φαίνεται: ο τρόπος που κρατάτε μια χρυσή λίρα και κάθε χρυσό νόμισμα.
Ιδανικά, κρατάτε το νόμισμα μόνο από την περιφέρεια, με καθαρά και στεγνά χέρια, πάνω από μια μαλακή επιφάνεια (πετσέτα, πανί), ώστε ακόμη κι αν γλιστρήσει, να μην χτυπήσει. Για πιο προσεκτική προσέγγιση, χρησιμοποιούνται λεπτά βαμβακερά γάντια ή γάντια νιτριλίου, ειδικά για proof κομμάτια ή νομίσματα σε άψογη κατάσταση.
Όσο λιγότερο έρχεται σε άμεση επαφή η επιφάνεια του νομίσματος με ιδρώτα, λίπη και τυχαία χτυπήματα, τόσο καλύτερα για την μελλοντική του εκτίμηση.
2. Καθημερινή φροντίδα χωρίς καθαριστικά
Για τις περισσότερες σύγχρονες χρυσές λίρες και bullion νομίσματα, η καλύτερη φροντίδα είναι… να μην κάνετε σχεδόν τίποτα.
Ο χρυσός δεν σκουριάζει και δεν οξειδώνεται όπως άλλα μέταλλα· αν φυλάσσεται σωστά, διατηρεί την όψη του χωρίς ανάγκη τακτικού καθαρισμού. Μάλιστα, μεγάλα νομισματοκοπεία επισημαίνουν ότι τα χρυσά bullion νομίσματα δεν χρειάζονται καθαρισμό· η προσπάθεια να τα «γυαλίσουμε» μπορεί να καταστρέψει το mint finish.
Αν το νόμισμα είναι σε κάψουλα, δεν υπάρχει λόγος να το βγάλετε απλώς για να το «φρεσκάρετε». Το μόνο που χρειάζεται είναι να παραμένει η κάψουλα καθαρή και άθικτη.
3. Όταν υπάρχει εμφανής βρωμιά
Υπάρχουν περιπτώσεις όπου ένα νόμισμα έχει π.χ. παλιά λίπη ή σκόνη από χρόνια κακής αποθήκευσης. Ακόμη και τότε, το «αν» και το «πώς» θα καθαριστεί εξαρτάται από το αν το νόμισμα έχει μόνο αξία ως μέταλλο ή πιθανή συλλεκτική αξία.
– Αν πρόκειται για ολοφάνερα κοινό, μεταγενέστερο bullion νόμισμα, με εμφανείς φθορές και χωρίς προοπτική premium, ένα πολύ ήπιο ξέπλυμα σε χλιαρό, καθαρό (ιδανικά απιονισμένο) νερό με ελάχιστο ουδέτερο σαπούνι και χωρίς τρίψιμο μπορεί να αφαιρέσει την επιφανειακή βρωμιά. Το νόμισμα στη συνέχεια ταμπονάρεται προσεκτικά ή αφήνεται να στεγνώσει στον αέρα.
– Αν όμως υπάρχει η παραμικρή πιθανότητα το νόμισμα να ενδιαφέρει συλλεκτικά (παλαιότερη κοπή, σπάνιο έτος, ιδιαίτερη κατάσταση), η πιο ασφαλής επιλογή είναι να το αφήσετε όπως είναι και να μιλήσετε πρώτα με ειδικό· διότι ακόμη και αυτό το «ήπιο» πλύσιμο μπορεί να αφήσει ίχνη ή να αφαιρέσει κάτι που ένας ειδικός εκτιμητής θεωρεί σημαντικό.
Τί δεν επιτρέπεται για λίρες και νομίσματα
Εδώ θα είμαστε ξεκάθαροι, γιατί το διακύβευμα είναι υψηλό.
Δεν χρησιμοποιούμε:
- λειαντικές πάστες, οδοντόκρεμες, σκόνες, συρματάκια, γόμες, «μαγικά» πανάκια γυαλίσματος μετάλλων
- χημικά λουτρά, δυνατά οξέα, “dips” για μέταλλα, δυνατά απορρυπαντικά
- ξίδι, λεμόνι, μαγειρική σόδα ή συνδυασμούς «σπιτικών συνταγών»
- καθαριστικά μηχανήματα υπερήχων, ειδικά χωρίς επαγγελματική καθοδήγηση.
Όλα τα παραπάνω μπορεί να αφήσουν ορατές ή αόρατες στο γυμνό μάτι γρατζουνιές, να «φάνε» μικρό στρώμα μετάλλου, να αλλάξουν την υφή της επιφάνειας και να οδηγήσουν στο σφράγισμα “cleaned” σε μια επαγγελματική εκτίμηση.
Και κάτι ακόμη πιο απλό: δεν τρίβουμε το νόμισμα με ένταση· ούτε με πανί, ούτε με βουρτσάκι. Για τους συλλέκτες, ακόμη και το «ζωηρό» τρίψιμο με μαλακό πανί θεωρείται συχνά ήδη λάθος.
Αποθήκευση: η μισή φροντίδα είναι το πώς τα φυλάτε
Αν τα νομίσματα αποθηκεύονται σωστά, οι ανάγκες καθαρισμού σχεδόν εξαφανίζονται.
Για λίρες και άλλα χρυσά νομίσματα, η σύγχρονη πρακτική είναι:
– χρήση καψουλών ή ειδικών θηκών (coin capsules, hard plastic holders)
– αποθήκευση σε tubes ή κουτιά με υποδοχές, ώστε τα νομίσματα να μην τρίβονται μεταξύ τους
– αποφυγή θηκών από PVC, που με τον χρόνο μπορεί να βγάλει ουσίες που βλάπτουν την επιφάνεια
– φύλαξη σε χώρο χωρίς υγρασία και ακραίες θερμοκρασίες, μακριά από απευθείας ήλιο.
Για μεγαλύτερα ποσά, η χρήση χρηματοκιβωτίου ή θυρίδας δεν είναι μόνο θέμα ασφάλειας, αλλά και σταθερότητας συνθηκών. Ένα νόμισμα που μένει χρόνια σε ένα συρτάρι, ανάμεσα σε χαρτιά και μεταλλικά αντικείμενα, θα μαζέψει γρατζουνιές και χτυπήματα πολύ πιο γρήγορα.
Μικρές φθορές, μεγάλη διαφορά στην εκτίμηση
Στην πράξη, όταν φέρετε ένα χρυσό νόμισμα για εκτίμηση, ο επαγγελματίας δεν βλέπει μόνο πόσα γραμμάρια χρυσού και πόσα καράτια έχει.
Βλέπει και:
- αν η επιφάνεια φαίνεται «πειραγμένη» (καθαρισμένη, γυαλισμένη, «καμένη» από χημικά)
- αν υπάρχουν έντονα hairlines ή γυαλισμένες περιοχές
- αν το νόμισμα διατηρεί το αρχικό του lustre ή φαίνεται υπερβολικά θαμπό από προηγούμενη παρέμβαση.
Σε πολλές περιπτώσεις, το καθαρισμένο νόμισμα παραμένει μεν αξιόλογο σε χρυσό, αλλά χάνει μέρος ή όλο το premium του. Με απλά λόγια: μπορεί να πάρετε την τιμή του μετάλλου, αλλά όχι την έξτρα αξία που θα είχε το ίδιο κομμάτι αν είχε μείνει ανέγγιχτο.
Γι’ αυτό και πολλές φορές, το «τίποτα» είναι καλύτερο από το «κάτι». Η προσπάθεια να κάνουμε ένα νόμισμα «σαν καινούργιο» συχνά καταλήγει σε ένα πολύ γυαλιστερό, αλλά λιγότερο πολύτιμο κομμάτι.
Πριν επιχειρήσετε οτιδήποτε, ελάτε για εκτίμηση στη Mina Gold
Αν έχετε χρυσές λίρες ή χρυσά νομίσματα που τα έχετε χρόνια σε συρτάρι ή θυρίδα, τα έχετε κληρονομήσει και δεν ξέρετε ακριβώς τι είναι, σκέφτεστε να τα πουλήσετε ή απλώς να μάθετε την αξία τους, ο πιο ασφαλής δρόμος είναι να αφήσετε το «γυάλισμα» στην άκρη και να ξεκινήσετε από την εκτίμηση.
Στην αγορά χρυσού Mina Gold μπορούμε:
- να εξετάσουμε τις λίρες και τα νομίσματά σας σε φυσική παρουσία
- να δούμε αν υπάρχει μόνο μεταλλική αξία ή και συλλεκτικό ενδιαφέρον
- να σας εξηγήσουμε πώς επηρεάζει η κατάσταση και τυχόν παλιός καθαρισμός την τιμή
- να σας προτείνουμε τί είναι πιο συμφέρον: να τα κρατήσετε, να τα πουλήσετε, να τα εντάξετε σε ένα ευρύτερο πλάνο διαχείρισης του χρυσού σας.
Και όλα αυτά πριν επιχειρήσετε οποιαδήποτε παρέμβαση στην επιφάνειά τους.
Αν σκέφτεστε να «φρεσκάρετε» τις λίρες σας, κάντε πρώτα ένα βήμα πίσω: πριν επιχειρήσετε οτιδήποτε, ελάτε για εκτίμηση στην Mina Gold.
