Τα Χρυσά Ναπολεόνια και ο θρύλος του «11»
Σε μια εποχή γεμάτη ανατροπές και αναταραχές, ο Ναπολέων Α’ άφησε το στίγμα του στην ιστορία, όχι μόνο με τις στρατιωτικές του νίκες και την αυτοκρατορική του εξουσία, αλλά και με μικρότερες, ίσως, λεπτομέρειες που αποκαλύπτουν την ψυχολογία και τις ανησυχίες του. Μία τέτοια περίπτωση αποτελεί η αλλαγή χρονολόγησης στα νομίσματα που κόπηκαν το 11ο έτος της βασιλείας του.
Αλλά ας δούμε κάποιες γενικές πληροφορίες για τα Χρυσά Γαλλικά Φράγκα του Ναπολέοντα, γνωστά και ως Ναπολεόνια.
Χαρακτηριστικά:
- Ονομαστικές Αξίες: Τα Ναπολεόνια κόπηκαν σε δύο βασικές ονομαστικές αξίες: 20 φράγκα και 40 φράγκα. Το χρυσό νόμισμα των 40 φράγκων, αν και μεγαλύτερο σε μέγεθος και βάρος, δεν γνώρισε ιδιαίτερη δημοτικότητα, ενώ το νόμισμα των 20 φράγκων έγινε το πιο γνωστό και διαδεδομένο.
- Διαστάσεις και Βάρος: Το νόμισμα των 20 φράγκων έχει διάμετρο 21 χιλιοστά. Το βάρος του αγγίζει τα 6,45 γραμμάρια (μεικτό) και περιέχει 0,1867 ουγγιές (5,807 γραμμάρια) καθαρό χρυσό, με καθαρότητα 90%.
- Σχεδιασμός: Η όψη του νομίσματος κοσμείται με το πορτρέτο του Ναπολέοντα Α’, απεικονιζόμενο με δύο τρόπους: με γυμνή κεφαλή (πρώτο πορτραίτο) ή φορώντας δάφνινο στεφάνι (δεύτερο πορτραίτο), σύμβολο αυτοκρατορικής και στρατιωτικής δόξας. Η επιλογή του πορτρέτου εξαρτιόταν από την εκάστοτε πολιτική περίοδο της Γαλλίας. Στο μπροστινό μέρος, η επιγραφή φέρει το όνομα του Ναπολέοντα, είτε ως “Βοναπάρτης” (Bonaparte) κατά την περίοδο της Πρώτης Υπατείας, είτε ως “Πρώτος Ύπατος” (Premier Consul) ή “Αυτοκράτορας Ναπολέων” (Napoléon Empereur) κατά την αυτοκρατορική περίοδο. Στο πίσω μέρος, η επιγραφή φέρει την ονομασία του εκάστοτε πολιτεύματος: “RÉPUBLIQUE FRANÇAISE” (Γαλλική Δημοκρατία) έως το 1809, και “EMPIRE FRANÇAIS” (Γαλλική Αυτοκρατορία) μετά το 1809.
Μάθε περισσότερα για τα Ναπολεόνια εδώ.
Πέρα από τα χαρακτηριστικά τους αυτά, τα Ναπολεόνια έφεραν και δύο ακόμη αναγνωριστικά: Το σύμβολο ή γράμμα που αντιστοιχούσε στο εκάστοτε νομισματοκοπείο, δηλαδή: A: Παρίσι, AA: Μετς, B: Ρουέν, BB: Στρασβούργο, CL: Γένουα, D: Λυών, G: Γενεύη, H: Λα Ροσέλ, I: Λιμόζ, K: Μπορντώ, L: Μπαγιόν, M: Τουλούζη, M/A: Μασσαλία, Q: Περπινιάν, R: Oρλεάνη, T: Νάντη, W: Λιλ, σημαία: Ουτρέχτη, U: Τορίνο, στέμμα/R: Ρώμη και R: Λονδίνο, και παράλληλα η χρονολογία κοπής.
Τα Ναπολεόνια του 11ου έτους
Ήταν ο Ναπολέων όμως προληπτικός; Υπήρχαν άλλοι συμβολικοί λόγοι για την απέχθειά του προς τον αριθμό 11 γραμμένο με αραβικούς αριθμούς; Οι ιστορικοί δεν συμφωνούν, όμως το ιστορικό ανέκδοτο αυτό έχει ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
Για να κατανοήσουμε πλήρως το περιστατικό, οφείλουμε να εξετάσουμε το ιστορικό πλαίσιο. Το 1793, στο απόγειο της Γαλλικής Επανάστασης, η Γαλλία υιοθέτησε ένα ριζικά νέο ημερολόγιο, βασιζόμενο μεν στο δωδεκάμηνο, με αφετηρία την 22 Σεπτεμβρίου 1792. Το ημερολόγιο αυτό ίσχυσε έως το 1805, όταν ο Ναπολέων, έχοντας αναλάβει την εξουσία, επανέφερε το παραδοσιακό Γρηγοριανό ημερολόγιο.
Η Φρίκη της Βασιλείας του Τρόμου
Παράλληλα, ο Ναπολέων έφερε στο προσκήνιο μια ακόμα αλλαγή. Τα νομίσματα που κόπηκαν το 11ο έτος της βασιλείας του (1803) δεν φέρουν αραβικούς αριθμούς για την χρονολόγηση, αλλά ρωμαϊκούς. Η αιτία; Ο φόβος του Ναπολέοντα για την ομοιότητα του αραβικού αριθμού “11” με το ρωμαϊκό “II”, το οποίο αντιστοιχεί στο νούμερο “2”.
Η “δύναμη” του νούμερου “2” για τον Ναπολέοντα δεν ήταν τυχαία. Συνδεόταν άμεσα με την αιματηρή περίοδο της Τρομοκρατίας (1793-1794), μια εποχή βίας και μαζικών εκτελέσεων που σημάδεψε την Επανάσταση. Ο Ναπολέων, έχοντας βιώσει και ο ίδιος τα γεγονότα εκείνης της περιόδου, φαινόταν να τρέμει την πιθανότητα να συνδεθεί το όνομά του με το νούμερο “11”, ακόμα και οπτικά.
Συμβολική Σημασία
Η αλλαγή χρονολόγησης στα νομίσματα του 11ου έτους φέρει, πέρα από την ιστορική της αξία, και συμβολική σημασία. Αποκαλύπτει την προσπάθεια του Ναπολέοντα να αποστασιοποιηθεί από την αιματηρή κληρονομιά της Επανάστασης και να διαμορφώσει μια νέα εικόνα για τη βασιλεία του. Η υιοθέτηση ρωμαϊκών αριθμών, που παραπέμπουν στην κλασική αρχαιότητα και την αυτοκρατορική παράδοση, ίσως φανταζόταν ότι θα ενίσχυε την αίσθηση σταθερότητας και τάξης που επιδίωκε να εγκαθιδρύσει.
Πρακτικοί λόγοι
Όλα τα παραπάνω δεν παύουν να έχουν περάσει στην ιστορία περισσότερο ως υποκειμενικές θεωρήσεις. Μερικοί ιστορικοί προτείνουν και πρακτικές αιτίες. Η γραφή των αραβικών αριθμών ίσως δημιουργούσε δυσκολίες στην κοπή και την ανάγνωση των νομισμάτων, ιδιαίτερα σε μικρό μέγεθος. Η υιοθέτηση λατινικών αριθμών, με την απλούστερη μορφή τους, ίσως φάνταζε πιο πρακτική λύση.
